Klasyczne metody zarządzania
jakością Klasyczne
narzędzia zarządzania jakością obejmują w większości metody ilościowe
(poza diagramem Ishikawy - przyczynowo-skutkowym - i schematem
blokowym). Narzędzia te opierają się na prostym aparacie matematycznym
(metody ilościowe) z zastosowaniem podstaw statystyki matematycznej.
Pozwalają przedstawić zależności pomiędzy różnymi czynnikami
procesu produkcyjnego i usługowego, w postaci umożliwiającej ich
skuteczne wykorzystanie. Mogą być stosowane samodzielnie lub łączone ze
sobą, a także z bardziej zaawansowanymi metodami zarządzania jakością.
W wielu przypadkach w procedurach wykorzystania tych narzędzi można
posługiwać się innymi narzędziami z tej grupy.
Do klasycznych narzędzi zarządzania jakością zalicza się:
- lista zbiorcza,
- histogram,
- diagram korelacji,
- karty kontrolne*,
- diagram przyczynowo-skutkowy,
- analiza Pareto-Lorenza,
- schemat blokowy.
*Karty kontrolne, choć często zaliczane do grupy klasycznych narzędzi zarządzania jakością, należą także do grupy statystycznych metod zarządzania jakością tzw. SPC (Statistical Process Control) i jako metoda bardziej rozbudowana zostały w tej grupie metod opisane.
Arkusz kontrolny
Arkusz kontrolny w literaturze przedmiotu występuje także pod innymi nazwami m.in.: lista kontrolna, lista zbiorcza, lista wad, arkusz kreskowy. Arkusz kontrolny jest narzędziem służącym do zbierania i zapisywania danych, które stanowią podstawę do dokonywania analiz. Jest więc sposobem gromadzenia informacji często wykorzystywanym w procesie doskonalenia jakości. Umożliwia on:
- identyfikację struktury informacji,
- stratyfikację danych,
- wizualizację częstości występowania zebranych rodzajów danych.
Cechami charakterystycznymi arkusza kontrolnego są:
- możliwość zastosowania we wszystkich obszarach organizacji (księgowość, produkcja, marketing, finanse) w procesie poprawy jakości,
- krótki czas przygotowania,
- niski koszt zastosowania,
- wysoka efektywność,
- duża elastyczność.
Schemat blokowy
Schemat blokowy w literaturze przedmiotu spotka się także pod nazwami: karta przepływu, mapa procesu, harmonogram działań. Schemat blokowy ma zastosowanie w odniesieniu do:
- opisu istniejącego procesu,
- zaprojektowania nowego procesu.
Schemat blokowy jest graficzną prezentacją wszystkich kroków (przebiegu procesu) operacyjnych, czynność od momentu ich rozpoczęcia do momentu ich zakończenia. Narzędzie to daje więc możliwość nie tylko zrozumienia i analizy przebiegu procesu, ale przede wszystkim przyczynia się do poprawy jego jakości przez wprowadzane korekty czy modyfikacje.
Schematy blokowe używane są najczęściej w procesach planowania i kontroli. Możliwość określenia punktów procesu warunkujących jego dalszy, prawidłowy przebieg (obszarów krytycznych) jest niewątpliwie zaletą tego narzędzia. Ponadto schemat blokowy może być wykorzystywany w analizie wykonywanych czynności przez porównanie rzeczywistego wykonania ze standardem kontroli, czyli z tym, jak dana czynność lub zadanie powinno być wykonane. Dzięki temu można wykryć błędy popełnione na poszczególnych etapach procesu, jak również wyeliminować czynności (operacje) zbędne lub powtarzające się.
Diagram Ishikawy
Diagram Ishikawy w literaturze przedmiotu występuje także pod nazwami: diagramu rybich ości, analizy przyczynowo-skutkowej. Jest on graficznym przedstawieniem powiązań między przyczynami wywołującymi określony problem i skutkami, które one powodują. Mówi się o nim jako o narzędziu hierarchizującym, którego zasadniczym celem jest pomoc w identyfikacji przyczyn problemu. Może być wykorzystywany do badania problemów w różnych przekrojach i o różnym stopniu szczegółowości.
Diagram przypomina swym kształtem rybie ości, na jego końcu podawany jest skutek, a na strzałkach pionowych (pochylonych) przyczyny, które powodują ten skutek. Odczytując diagram od osi (strzałki) poziomej do najdalej oddalonych strzałek (ości) odpowiada on na pytanie: dlaczego?, natomiast interpretacja przeprowadzona w odwrotnym kierunku odpowiada na pytanie: jaki to przynosi skutek?
Po raz pierwszy diagram zastosowano w Japonii w latach 60-tych, a nazwę swą wziął od nazwiska swego twórcy Kaoru Ishikawy. Diagramy Ishikawy są pomocną techniką organizatorską, pozwalającą na uszeregowanie przyczyn problemów i pokazanie ich wzajemnych więzi. Stosowane są do rozwiązywania problemów jakościowych, w których zwykle występuje łańcuch przyczyn.
Diagram Pareto
Diagram Pareto w literaturze przedmiotu występuje także pod innymi nazwami m.in.: analiza Pareto-Lorenza, metoda 80/20, czy też w rozbudowanej formie jako analiza ABC. Za twórcę tego narzędzia uznaje się Vilfredo Pareto - włoskiego ekonomistę - który po przeprowadzeniu badań na temat dystrybucji dochodów odkrył, że zaledwie 20% obywateli posiada aż 80% majątku. Uznał to za uniwersalną zasadę mówiącą, że w przyrodzie, technice, działalności człowieka 80% wszystkich zdarzeń (skutków) wynika z 20% ich przyczyn np:
- 80% absencji w firmach powodowane jest przez zaledwie 20% pracowników,
- 80% skarg w handlu pochodzi od 20% klientów.
Z nierównomierności rozkładów zaprezentowanej przez Pareto wynika, że wystarczy skupić swoje działania na głównej grupie przyczyn aby uzyskać zasadnicze efekty. Zidentyfikowanie tych głównych przyczyn w zarządzaniu jakością pozwali nam wyznaczyć kierunki działań, które szczególnie efektywnie mogą przyczynić się do doskonalenia procesów i podnoszenia poziomu jakości wyrobów.
Histogram
Histogram służy do graficznego przedstawienia zmienności wyników danego procesu. Pokazuje rozkład częstości występowania danych oraz ilustruje ich zmienność poprzez graficzne przedstawienie częstość występowania danej badanej cechy w określonym przedziale wartości. Może być on stosowany do:
- wizualizacji zmienności wyników danego procesu,
- wizualnego przedstawienia informacji o przebiegu procesu,
- podejmowania decyzji dotyczących wyboru miejsc, w których należy skupić wysiłki związane z doskonaleniem procesu.,
- zilustrowania postaci rozkładu gęstości prawdopodobieństwa i jego usytuowanie w stosunku do wartości nominalnej i tolerancji.
Histogram zbudowany jest z ciągu prostokątów o równych podstawach odpowiadających przedziałom określonych podczas grupowania danych i określania liczb klas. Wysokość prostokątów uwarunkowana jest wartością danych w określonym przedziale. Tak więc analizując wysokości poszczególnych prostokątów uzyskuje się obraz rozkładu wartości danych.
Diagram korelacji
Diagram korelacji w literaturze przedmiotu występuje także pod innymi nazwami m.in.: wykres rozrzutu, wykres korelacji, wykres zmiennych. Służy on do graficznego przedstawienia relacji miedzy dwoma zmiennymi (cechami). Stanowi więc zbiór punktów na płaszczyźnie, odpowiadający zbiorowi par liczb (xi i yi), gdzie xi oznacza i-tą obserwację zmiennej niezależnej X, yi oznacza i-tą obserwacje zmiennej zależnej Y.
Na istnienie korelacji zmiennych (cech) wskazuje ich wzajemny związek, który oznacza, że zmienne wpływają na siebie. Diagram korelacji nie bada natomiast związku przyczynowo-skutkowego zachodzącego między zmiennymi, a mówi jedynie o tym, czy istnieje pewien związek korelacyjny między dwiema zmiennymi.
Diagram korelacji używany jest do:
- stwierdzenia istnienia zależności pomiędzy zmiennymi,
- stwierdzenia kierunku związku,
- pokazania siły związku.
Do klasycznych narzędzi zarządzania jakością zalicza się:
- lista zbiorcza,
- histogram,
- diagram korelacji,
- karty kontrolne*,
- diagram przyczynowo-skutkowy,
- analiza Pareto-Lorenza,
- schemat blokowy.
*Karty kontrolne, choć często zaliczane do grupy klasycznych narzędzi zarządzania jakością, należą także do grupy statystycznych metod zarządzania jakością tzw. SPC (Statistical Process Control) i jako metoda bardziej rozbudowana zostały w tej grupie metod opisane.
Arkusz kontrolny
Arkusz kontrolny w literaturze przedmiotu występuje także pod innymi nazwami m.in.: lista kontrolna, lista zbiorcza, lista wad, arkusz kreskowy. Arkusz kontrolny jest narzędziem służącym do zbierania i zapisywania danych, które stanowią podstawę do dokonywania analiz. Jest więc sposobem gromadzenia informacji często wykorzystywanym w procesie doskonalenia jakości. Umożliwia on:
- identyfikację struktury informacji,
- stratyfikację danych,
- wizualizację częstości występowania zebranych rodzajów danych.
Cechami charakterystycznymi arkusza kontrolnego są:
- możliwość zastosowania we wszystkich obszarach organizacji (księgowość, produkcja, marketing, finanse) w procesie poprawy jakości,
- krótki czas przygotowania,
- niski koszt zastosowania,
- wysoka efektywność,
- duża elastyczność.
Schemat blokowy
Schemat blokowy w literaturze przedmiotu spotka się także pod nazwami: karta przepływu, mapa procesu, harmonogram działań. Schemat blokowy ma zastosowanie w odniesieniu do:
- opisu istniejącego procesu,
- zaprojektowania nowego procesu.
Schemat blokowy jest graficzną prezentacją wszystkich kroków (przebiegu procesu) operacyjnych, czynność od momentu ich rozpoczęcia do momentu ich zakończenia. Narzędzie to daje więc możliwość nie tylko zrozumienia i analizy przebiegu procesu, ale przede wszystkim przyczynia się do poprawy jego jakości przez wprowadzane korekty czy modyfikacje.
Schematy blokowe używane są najczęściej w procesach planowania i kontroli. Możliwość określenia punktów procesu warunkujących jego dalszy, prawidłowy przebieg (obszarów krytycznych) jest niewątpliwie zaletą tego narzędzia. Ponadto schemat blokowy może być wykorzystywany w analizie wykonywanych czynności przez porównanie rzeczywistego wykonania ze standardem kontroli, czyli z tym, jak dana czynność lub zadanie powinno być wykonane. Dzięki temu można wykryć błędy popełnione na poszczególnych etapach procesu, jak również wyeliminować czynności (operacje) zbędne lub powtarzające się.
Diagram Ishikawy
Diagram Ishikawy w literaturze przedmiotu występuje także pod nazwami: diagramu rybich ości, analizy przyczynowo-skutkowej. Jest on graficznym przedstawieniem powiązań między przyczynami wywołującymi określony problem i skutkami, które one powodują. Mówi się o nim jako o narzędziu hierarchizującym, którego zasadniczym celem jest pomoc w identyfikacji przyczyn problemu. Może być wykorzystywany do badania problemów w różnych przekrojach i o różnym stopniu szczegółowości.
Diagram przypomina swym kształtem rybie ości, na jego końcu podawany jest skutek, a na strzałkach pionowych (pochylonych) przyczyny, które powodują ten skutek. Odczytując diagram od osi (strzałki) poziomej do najdalej oddalonych strzałek (ości) odpowiada on na pytanie: dlaczego?, natomiast interpretacja przeprowadzona w odwrotnym kierunku odpowiada na pytanie: jaki to przynosi skutek?
Po raz pierwszy diagram zastosowano w Japonii w latach 60-tych, a nazwę swą wziął od nazwiska swego twórcy Kaoru Ishikawy. Diagramy Ishikawy są pomocną techniką organizatorską, pozwalającą na uszeregowanie przyczyn problemów i pokazanie ich wzajemnych więzi. Stosowane są do rozwiązywania problemów jakościowych, w których zwykle występuje łańcuch przyczyn.
Diagram Pareto
Diagram Pareto w literaturze przedmiotu występuje także pod innymi nazwami m.in.: analiza Pareto-Lorenza, metoda 80/20, czy też w rozbudowanej formie jako analiza ABC. Za twórcę tego narzędzia uznaje się Vilfredo Pareto - włoskiego ekonomistę - który po przeprowadzeniu badań na temat dystrybucji dochodów odkrył, że zaledwie 20% obywateli posiada aż 80% majątku. Uznał to za uniwersalną zasadę mówiącą, że w przyrodzie, technice, działalności człowieka 80% wszystkich zdarzeń (skutków) wynika z 20% ich przyczyn np:
- 80% absencji w firmach powodowane jest przez zaledwie 20% pracowników,
- 80% skarg w handlu pochodzi od 20% klientów.
Z nierównomierności rozkładów zaprezentowanej przez Pareto wynika, że wystarczy skupić swoje działania na głównej grupie przyczyn aby uzyskać zasadnicze efekty. Zidentyfikowanie tych głównych przyczyn w zarządzaniu jakością pozwali nam wyznaczyć kierunki działań, które szczególnie efektywnie mogą przyczynić się do doskonalenia procesów i podnoszenia poziomu jakości wyrobów.
Histogram
Histogram służy do graficznego przedstawienia zmienności wyników danego procesu. Pokazuje rozkład częstości występowania danych oraz ilustruje ich zmienność poprzez graficzne przedstawienie częstość występowania danej badanej cechy w określonym przedziale wartości. Może być on stosowany do:
- wizualizacji zmienności wyników danego procesu,
- wizualnego przedstawienia informacji o przebiegu procesu,
- podejmowania decyzji dotyczących wyboru miejsc, w których należy skupić wysiłki związane z doskonaleniem procesu.,
- zilustrowania postaci rozkładu gęstości prawdopodobieństwa i jego usytuowanie w stosunku do wartości nominalnej i tolerancji.
Histogram zbudowany jest z ciągu prostokątów o równych podstawach odpowiadających przedziałom określonych podczas grupowania danych i określania liczb klas. Wysokość prostokątów uwarunkowana jest wartością danych w określonym przedziale. Tak więc analizując wysokości poszczególnych prostokątów uzyskuje się obraz rozkładu wartości danych.
Diagram korelacji
Diagram korelacji w literaturze przedmiotu występuje także pod innymi nazwami m.in.: wykres rozrzutu, wykres korelacji, wykres zmiennych. Służy on do graficznego przedstawienia relacji miedzy dwoma zmiennymi (cechami). Stanowi więc zbiór punktów na płaszczyźnie, odpowiadający zbiorowi par liczb (xi i yi), gdzie xi oznacza i-tą obserwację zmiennej niezależnej X, yi oznacza i-tą obserwacje zmiennej zależnej Y.
Na istnienie korelacji zmiennych (cech) wskazuje ich wzajemny związek, który oznacza, że zmienne wpływają na siebie. Diagram korelacji nie bada natomiast związku przyczynowo-skutkowego zachodzącego między zmiennymi, a mówi jedynie o tym, czy istnieje pewien związek korelacyjny między dwiema zmiennymi.
Diagram korelacji używany jest do:
- stwierdzenia istnienia zależności pomiędzy zmiennymi,
- stwierdzenia kierunku związku,
- pokazania siły związku.
