Strona Uniwersytecka........dr inż. Bartosz Soliński

STATYSTYCZNA KONTROLA JAKOŚCI

Norma ISO 8402 mówi o kontroli jako o "zmierzeniu, zbadaniu, oszacowaniu lub sprawdzeniu jednej lub kilku właściwości obiektu oraz porównaniu wyników z wymaganiami, w celu stwierdzenia, czy w odniesieniu do każdej z tych właściwości osiągnięto zgodność".
Na różnych etapach powstawania wyrobu tak rozumiana kontrola jakości przybiera odmienne formy.
-    na etapie projektowania kontrola, a właściwie weryfikacja , odnosi się do oceny zgodności stanu uzyskanego z wymaganiami sformułowanymi przez użytkowników lub przez samych projektantów
-    na etapie projektowania procesu technologicznego zadanie kontroli (weryfikacji) polega na sprawdzeniu, czy przyjęte lub posiadane metody i środki produkcji, pozwalają na uzyskanie jakości wykonania zgodnej z jakością projektową.
-    na etapie produkcji kontrola służy do określania zgodności uzyskanej jakości cząstkowej wyrobu lub jego części i podzespołów, z wymaganiami zawartymi w dokumentacji konstrukcyjnej albo technologicznej.

W przypadku produkcji powtarzalnej (seryjnej, masowej) ,gdy liczba jednostek przeznaczonych do kontroli jest znacząca, pomiar wszystkich jednostek nie jest uzasadniony ekonomicznie, a często wręcz niemożliwy ze względów technicznych. W takich przypadkach należy korzystać z metod statystycznych, które na podstawie analizy losowej próbki pozwalają wyciągać wnioski dotyczące całej populacji. W kontroli statystycznej populację (partię) wyrobów ocenia się na podstawie pobranej z niej w sposób losowy (wyrywkowy) próbki. Dlatego ta forma kontroli jest nazywana kontrolą wyrywkową.
Przystępując do analizy procesu stajemy przed doborem odpowiedniej wielkości próbki. Nie musimy i najczęściej nie jesteśmy w stanie uzyskać danych o każdym obiekcie. Dlatego właśnie wybieramy próbkę - małą grupę reprezentantów.
Celem próbkowania jest zatem uzyskanie danych na temat całej populacji, przez badanie możliwie najmniejszej liczby jej reprezentantów. Najczęstszym błędem w tej kwestii jest wnioskowanie na podstawie zbyt małej liczby próbek. Z drugiej jednak strony, próba wiarygodna i reprezentatywna to niekoniecznie badanie pełne (100% populacji). Próbkowanie jest właściwą metodą w przypadku gdy:
-    badanie pełne jest zbyt kosztowne,
-    musimy być pewni poprawności wyników,
-    badanie jest niszczące,
-    wielka liczba obiektów uniemożliwia badanie ich wszystkich.

Dlatego właśnie często konieczne jest opracowanie procedury próbkowania, liczności próby, sposobu jej pobierania, tak aby zapewnić ekonomicznie uzasadniony poziom jakości wyrobu. W zależności od wielkości i częstotliwości pobierani; próbek oraz sposobu wykorzystania informacji z kontroli do zwrotnego oddziaływania n; proces produkcji, kontrola statystyczna może mieć charakter
- statystycznej kontroli odbiorczej (SKO),
- statystycznego sterowania procesem (SPC),

Przeciwieństwem kontroli statystycznej jest kontrola 100-procentowa, w której ocenie są poddawane wszystkie wyprodukowane jednostki. Kontrola taka jest czasochłonna i powinna być stosowana wyłącznie w kontroli wyrobów produkowanych jednostkowo lub w małych seriach. W produkcji seryjnej należy ją stosować tylko w szczególnie uzasadnionych przypadkach, gdy przekazanie odbiorcy wyrobów niezgodnych z wymaganiami może pociągnąć za sobą poważne następstwa.

Statystyczna kontrola odbiorcza

Statystyczna kontrola odbiorcza nie ma bezpośredniego wpływu na jakość produkcji tak jak w przypadku SPC, służy jedynie do stwierdzenia zgodności lub niezgodności z normami technicznymi wyrobów gotowych. W SKO z dostarczonej do kontroli partii wyrobów (lub z bieżącego strumieni; wyrobów) jest pobierana losowo próbka o określonej liczebności. Ze względu na sposób oceny, kontrolę dzieli się na:
-    kontrolę z oceną alternatywną, (liczba jednostek niezgodnych w próbce)
-    kontrolę z oceną liczbową. (pomiar wartości wybranych cech wyrobu)
SKO pozwala na wykrycie jednostek nie spełniających wymagań, nie daje jednak możliwości prognozowania ich występowania i podjęcia odpowiednich przeciwdziała. Kontrola typu SKO jest ukierunkowana na wyrób i stanowi podstawę podejmowania decyzji o tym, czy partia wyrobów, z której pobrano próbkę może być przyjęta (przekazana do kolejnych faz procesu produkcyjnego), czy też powinna być odrzucona (partia może być przekwalifikowana do niższej klasy jakości, skierowana do poprawy, brakowana) lub poddana dodatkowej kontroli 100-procentowej. Kontrola ta ma charakter bierny gdyż daje małe możliwości korygowania procesu.
W kontroli odbiorczej stwierdzamy czy procent wadliwości jest jeszcze możliwy do przyjęcia dla odbiorcy czy nie. Jest to problem w dużej mierze ekonomiczny i zależy od wielu czynników. Wadliwość dopuszczalna powinna być określona w warunkach dostawy i odbioru oraz uwzględniona między wytwórcą i odbiorcą.. Odbiorca nie musi akceptować wyrobów wadliwych, są one najczęściej wymieniane na dobre, niezależnie czy zostały wykryte w czasie badania, czy też później.
Jakość przedstawionej do odbioru partii wyrobów określa się za pomocą planu badania. Plany badania mogą być jednostopniowe, dwustopniowe lub wielostopniowe. W planach jednostopniowych o decyzji o przyjęciu lub odrzuceniu partii wyrobów decyduje jedna próbka natomiast w planach wielostopniowych pobierane jest kilka próbek oczywiście o liczności mniejszej niż w przypadków planu badania jednostopniowego. W planach wielostopniowych po pobraniu jednej próby podejmowana jest decyzja o przyjęciu lub odrzuceniu partii bądź o pobraniu następnej próby. Stosowanie planów wielostopniowych jest zalecane, gdy ocena wyrobu jest czasochłonna i związana z przeprowadzeniem badań niszczących

Statystyczna Sterowanie Procesem

Pod pojęciem statystycznej kontroli procesu rozumiemy zespół metod i technik statystycznych mających na celu usprawnienie przebiegu prac przez redukcję występujących odchyleń, Statystyczna kontrola procesu oznacza zapobieganie powstawaniu defektów przez wykrywanie i sygnalizowanie sytuacji, w których proces ma tendencję do wykraczania poza określone, akceptowalne limity, przy jednoczesnym identyfikowaniu powodów ich występowania z uwzględnieniem odchyleń losowych oraz specjalnych. Statystyczny proces kontroli pozwala na minimalizowanie strat dzięki systematycznej identyfikacji i analizie kluczowych procesów oraz bezpośredniej kontroli związanych z nimi podstawowych przyczyn występowania problemów. Statystyczna kontrola procesu uwydatnia potrzebę upowszechniania koncepcji zarządzania przez jakość na wszystkich poziomach organizacji. Techniki statystyczne pozwalają pracownikom odczuć zalety dobrej jakości wykonania określonych zadań dzięki możliwości precyzyjnego monitorowania ich własnej pracy. Zastosowanie metod ilościowych umożliwia ustalenie wspólnego dla klienta, producenta, projektanta oraz służb serwisowych języka gwarantującego minimalizację powstających nieporozumień. W wielu przypadkach statystyczna kontrola procesu staje się niezbędnym elementem zapewniającym klientom właściwy system kontroli procesów i produktów.
Kontrola typu SPC jest ukierunkowana na proces i ma charakter kontroli czynnej, gdy; jej wyniki nie są wykorzystywane do oceny wyrobów w kategoriach zgodności z wymaganiami, lecz do rozpoznania, czy na proces nie oddziałują czynniki zakłócające jego przebieg. Narzędziem wykorzystywanym w SPC są karty kontrolne Shewharta, stanową one ważny element statystyczne go sterowania procesem (ang. Statistical Process Control - SPC) Metody statystyczne są elementem Systemu Zapewnienia Jakości zgodnym z ISO 9000.

Karty kontrolne SHEWHARTA